Als de liefde onmogelijk is – het boek van Tristan en Isolde

In deze bijdrage wil ik jullie een boek aanraden. Vele besprekingversies heb ik al geschreven, maar het stokt. Alles wat ik opschrijf, doet afbreuk aan de historische roman die een veelheid aan lijnen in zich bergt, die de auteur wederom aaneengesmeed heeft tot een vlot lopend verhaal. Misschien komt het thema te dichtbij om op een objectieve manier over de trieste geschiedenis te schrijven. Mij raakte het overbekende einde van de levens van Tristan en Isolde dieper dan ik had kunnen voorzien. Immers, het verloop van hun levens en het trieste einde ervan is genoegzaam bekend en breed uitgemeten in allerlei kunstvormen. Maar toch, de gedegen en soepele schrijfstijl van Jacqueline Zirkzee, over wie ik al eerder lovend schreef, pakte me ook nu weer helemaal in. En daarom presenteer ik jullie de definitieve versie van mijn boekbespreking.

Het boek van Tristan en Isolde vond zijn weg naar het publiek in 2004. Gelukkig is dat voor de uitgever geen reden te stoppen met het drukken van exemplaren, want ik heb pas dit jaar een exemplaar gekocht. De historische roman Mykene is de aanleiding geweest om opnieuw een boek van de auteur te lezen. En het heeft me geenszins teleurgesteld.

De auteur verantwoordt haar keuzes in het naschrift. Ze vertelt dat de zesde eeuw, de tijd waarin het verhaal van Tristan en Isolde speelt, een wazige tijd was. Veel is er niet opgeschreven en veel moet worden herleid uit latere teksten. Ook teksten die gevonden zijn die afkomstig zijn uit stambomen en andere administratieve geschriften hoeven niet in tegenspraak te zijn met de door Zirkzee opgevoerde feiten. Het citaat van David N. Dumville over het beschrijven van een periode die niet de onze is, spreekt boekdelen: we zullen altijd blunderen. Ze besluit met wat Ogrin, een van de hoofdpersonages zegt: het verhaal is van alle tijden, zoals de liefde van alle tijden is.

De belangrijkste personages in het boek zijn Ogrin de kluizenaar, Isolde, Tristan, Branwen, Isoldes voormalige dienstmaagd en koning Mark. Om de vrede te bewaren wordt Isolde uitgehuwelijkt aan koning Mark. Ze wordt naar hem vergezeld door Tristan, de aangenomen zoon van Mark en door Branwen. Tijdens die reis doet Isolde per abuis een liefdesdrank in de wijn die ze samen met Tristan drinkt. Reddeloos verloren zijn ze dan, overgeleverd aan hun liefde voor elkaar. Of die liefdesdrank daadwerkelijk die kracht had is de vraag, omdat Tristan al eerder verscheen in het verhaal en wel omdat hij zwaar gewond in een bootje was aangespoeld, verzorgd werd door Isolde en haar moeder en tot zijn herstel in hun nabijheid verbleef.

Isolde trouwt toch met koning Mark. De geliefden blijven elkaar ontmoeten en uiteindelijk kunnen ze de geruchten niet langer ontkennen. Als ze gesnapt worden, wordt Tristan verbannen en ontsnapt Isolde ternauwernood aan een doodvonnis. Ze komt terecht bij Ogrin, in het woud van Morois, vlakbij Tintagel, waar Mark koning was. Uiteindelijk vergeeft Mark Isolde, omdat hij het verhaal van de liefdesdrank gelooft. Ze komt weer terug aan het hof, maar blijft Tristan zien, die probeert haar over te halen met hem mee te gaan. Als ze dat niet doet, trouwt hij op het vasteland met een andere Isolde, ook wel Yseult met de blanke handen genoemd.

Tristan blijft echter altijd van Isolde houden en als hij voor de derde keer zwaargewond raakt, verzoekt hij zijn zwager om Isolde naar hem toe te brengen. Zij is de enige die in staat zal zijn hem te genezen. Het lukt hem met zijn laatste krachten op haar te wachten door de afspraak dat de zeilen van het schip wit zullen zijn als ze meekomt.

Yseult met de blanke handen ziet echter haar man liever sterven dan levend in de armen van een andere vrouw en ze vertelt hem dat de zeilen tot haar spijt rood zijn. Isolde vindt hem, stervend, te ver weg om haar nog te horen en gebruikt het flesje gif dat ze altijd bij zich heeft, voor als ze geen uitweg meer ziet, voor zichzelf.

---

Jacqueline Zirkzee,
Het boek van Tristan en Isolde
Uitgeverij Conserve, 2004
278 pagina’s
€ 7.95 (in een herdruk van Zilver pockets)