Een nacht van onwaarschijnlijke liefde

Liefde is er in alle soorten en maten, maar de soort die je van de sokken blaast, is de verliefdheid en zijn tegenhanger – als alles anders loopt dan je hoopt – het liefdesverdriet. Slopend kan het zijn als je hart in de war is van verlangen naar die ene Ander. Heerlijk is het om te dagdromen van je geliefde en wat je met hem of haar allemaal wilt doen in een toekomst waarin alles mogelijk is. Ondraaglijk als de Ander geen oog (meer) voor jou heeft. Allesverzengende hartstocht, verwarring, misleiding en verleiding, het zijn de onderwerpen die in Midzomernachtsdroom breeduit aan de orde komen. William Shakespeare (1564 – 1616) schreef dit toneelstuk waarschijnlijk in de jaren 1593 – 1594. Henry Purcell (1659 – 1695) componeerde een eeuw later zijn semi-opera The Fairy Queen. Daarin was een bewerkte versie van Midzomernachtsdroom de basis. Het was meteen vanaf de eerste uitvoering in 1692 een hit.

In 2014 speelt de Veenfabriek deze semi-opera, in samenwerking met de Nationale Reisopera en het Combattimento Consort. De première vindt plaats op Valentijnsdag, hoe kan het ook anders. De zalen die Leiden rijk is, zijn helaas te klein voor de omvangrijke productie, maar Leidse liefhebbers van de Veenfabriek kunnen gelukkig terecht in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam. En natuurlijk zijn er de Veenproeven. Op 8 januari vond de Veenproef ‘The Fairy Queen’ plaats en die was meteen ook volgeboekt. De inrichting van de theaterzaal van Scheltema benadrukte het thema met knalrode ballonnen en sfeervolle verlichting, waardoor we alles door een warme gloed waarnamen. In het midden van de zaal een podium met een wirwar aan krukjes, stoelen, schemerlampen en andere vermoedelijk uit een kringloop afkomstige spulletjes. Volgens Paul Koek, regisseur en artistiek leider van de Veenfabriek, is dat – samen met de elfen – het bos waar het verhaal van die ene, korte nacht, zich afspeelt.

Een warme sfeer

Een Veenproef is een bijzondere belevenis. Als toeschouwer mag je een kijkje nemen in het repetitieproces van een voorstelling, terwijl je samen met andere toeschouwers heerlijke gerechten eet – van the Bostel Brothers – aan lange tafels. Het spannende van het repetitieproces is dat er nog niets vaststaat, er blijft tot op het laatste moment een verschuiving van woorden, muziek en betekenis mogelijk, aldus Paul Koek in zijn welkomstwoord. In 1692 heette The Fairy Queen een semi-opera, nu zou je het volgens hem muziektheater noemen en dus uitermate geschikt voor de Veenfabriek. Hij waarschuwt dat voor deze voorstelling ook nog eens het origineel uiteen gerafeld is. Dus dat wij als toeschouwers zelf maar moeten zien uit te maken wat echte en wat schijngestalten zijn.

Tijdens de Veenproef zijn we getuige van improvisaties, zowel van spel als van de op het spel reflecterende muziek. Voordat we iets zien en horen van scènes uit The Fairy Queen, geeft Paul Koek ons de opdracht om 30 seconden aan een onwaarschijnlijk liefdesmoment te denken. Dan tikt hij af en zegt: ‘Wir sind weg’, de woorden waarmee hij ook in de repetities de acteurs en zangers aan het werk zet. Het is een openingsritueel: we zijn nu in de wonderbaarlijke wereld van de droom. Alles is mogelijk, niets is te gek. In de droomnacht vinden omkeringen en verwisselingen plaats en botsen verlangens en gevoelens hevig. En daar gaan we: open voor de meeslepende muziek van Purcell en de prachtige zang van zowel zangers als acteurs, die ons soms letterlijk omarmen. Ze nemen ons op in de elfenwereld van Oberon en Titania. We vergapen ons aan de vier verliefden (Hermia, Lysander, Helena en Demetrius) die elkaar wanhopig achtervolgen en aan de ambachtslieden die op hilarische wijze proberen een toneelstukje voor te bereiden.

If love’s a sweet passion, lijkt Helena zich af te vragen

Ik heb me laten meevoeren, onder het af en toe noteren van trefwoorden en het maken van een – vaak onscherpe, maar zeer gevoelige – foto. Hoe de volgorde van een en ander was, herinner ik me nauwelijks, het was betoverend. Als ik aan de Veenproef terugdenk, herinner ik me zoveel mooie muzikale momenten: de echo die van de ene naar de andere kant van de zaal klonk (May the God of Wit inspire), het verzoek om stilte in het bos (Hush, no more) en de aria waarin de zoete passie van de liefde wordt afgezet tegen de pijn ervan (If love’s such sweet passion, why does it torment?). En ook herinner ik me evenzovele mooie tekstfragmenten, niet alleen van the Fairy Queen, maar ook uit interviews over de liefde met ervaringsdeskundigen. Vaak stond dan ineens Paul Koek weer op het podium om een en ander te duiden of om ons in te wijden in de filosofische kant van de liefde. Voor mij was zijn verhaal over de Koreaanse filosoof Byung-Chul Han een openbaring. Volgens Han verdwijnt de liefde omdat Eros geen kant meer op kan in onze westerse egocentrische of narcistische samenleving. Wat ook verdween, maar gelukkig weer terugkwam, was een briefje van 20 euro. Goochelaar Tilman Andris wist dat briefje op wonderbaarlijke wijze te verplaatsen. Na het toetje stond ons een verrassing te wachten: Manoj Kamps, de dirigent, verdeelde het publiek in drie groepen. En daar stond ik ineens, tussen liefhebbers en professionele zangers. En na eindeloos herhalen zongen we samen ‘May the God of Wit inspire’. We mochten zelfs de echo improviseren.

Desert

Wie al niet verliefd was, zou dat door zo’n Veenproef beslist worden, want de fragmenten en de lustopwekkende ingrediënten in de gerechten, stoken het vuur van het verlangen naar verliefdheid en het verlangen naar eenwording met die ene Ander flink op.